آفت بی‌کیفیتی بر جان قطعات خودرو / کلاف سردرگم بازار لوازم یدکی داخلی و خارجی
کمبود قطعات خودروهای چینی در بازار ایران اخیرا مشکلاتی را برای دارندگان و وارد کنندگان این خودروها به وجود آورده است .در نگاه کلی و به زعم و گفته کارشناسان این حوزه برخی از عواملی که سبب این کمبود شده اند شامل موارد زیر است.
*تحریم‌های اقتصادی: تحریم‌های اقتصادی علیه چین و شرکت‌های چینی ممکن است باعث کاهش واردات قطعات خودرویی شده و در نتیجه کمبود قطعات خودروهای چینی در بازار ایران را افزایش دهد.
*مشکلات حمل‌ونقل: مشکلات حمل‌ونقل ممکن است باعث تأخیر در ورود قطعات خودرویی به ایران شده و در نتیجه کمبود قطعات خودروهای چینی در بازار ایران را افزایش دهد.
*کاهش تولید قطعات خودرویی در چین: کاهش تولید قطعات خودرویی در چین به دلیل شیوع ویروس کرونا و مشکلات دیگر ممکن است باعث کمبود قطعات خودروهای چینی در بازار ایران شده باشد.
*افزایش تقاضا برای خودروهای چینی: افزایش تقاضا برای خودروهای چینی در بازار ایران ممکن است باعث افزایش تقاضا برای قطعات خودرویی شده و در نتیجه کمبود قطعات خودروهای چینی در بازار ایران را افزایش دهد.
به طور کلی، دلایل کمبود قطعات خودروهای چینی در بازار ایران ممکن است به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد و برای حل این مشکل، نیاز به تلاش و همکاری بین دولت‌ها، شرکت‌های خودروسازی و تأمین‌کنندگان قطعات خودرویی می‌باشد.
در همین رابطه تیتر کوتاه با دبیران و رؤسای اتحادیه‌های قطعات خودرو و کارشناس این حوزه به گفتگو پرداخت تا دلیل ایجاد بازار نا‌امن و ملتهب قطعات خودرو را جویا شود.
علیرضا نیک آئین، رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو تهران در مصاحبه با تیتر کوتاه در خصوص کمبود قطعات خودروهای چینی گفت: ما در رابطه با خودروهای نسل جدید چینی که وارد بازار شده اند، مشکل کمبود قطعه داریم، یعنی متاسفانه پیش‌بینی لازم بابت ابن همه خودرویی که وارد بازار شده است، صورت نگرفته بود. مسئولان ادعا دارند که قطعات این خودروها تامین شده‌اند اما ما به طور محسوس شاهد کمبود قطعات خودروهای چینی هستیم.
وی همچنین در خصوص میزان داخلی‌سازی قطعات خودروهای چینی بیان کرد: برای داخلی‌سازی این قطعات باید تمهیداتی صورت گیرد اما تیراژ این قطعات مانند قطعات پراید و پژو نیست که برای تولید‌کننده به صرفه باشد.بنابراین از این جهت که صرفه اقتصادی برای تولید‌کننده این قطعات که باید قالب‌سازی کند و تولید را انجام دهد، وجود ندارد. به همین دلیل تولید‌کننده رقبت و تمایلی در این خصوص نشان نمی‌دهد.
نیک آئین در پاسخ به سوال خبرنگار تیتر کوتاه در رابطه با اینکه آیا برای تولید قطعات خودروهای چینی در داخل کشور مشکل کمبود مواد اولیه وجود دارد یا خیر، گفت: خیر مسئله، مواد اولیه نیست بلکه مشکل تیراژ است. به عنوان مثال میزان تولید قطعات پژو ۴۰۵ یا پژو ۲۰۶ بالا است، بنابراین برای تولید‌کننده صرفه اقتصادی دارد که برای این تیراژ، قالب‌سازی کند و تولید را ادامه دهد.حجم خودروهای چینی در داخل زیاد است اما به دلیل تنوع بالای این خودروها و به دنبال آن تنوع قطعاتشان، برای هرکدام از خودروها و قطعات انها باید به صورت جداگانه قالب‌سازی صورت پذیرد که این امر برای تولید‌کننده به صرفه نخواهد بود.
رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو تهران در مورد خدمات پس از فروش خودروهای چینی عنوان کرد: خدمات پس از فروش این خودروها تنها بخشی از مشکلات این خودروها را جبران می‌کند و متاسفانه به صورت کامل تحت پوشش قرار نمی‌دهد. بنابراین مشکلی اصلی هم در همین بخش است.
علیرضا نیک آئین در پاسخ به سوال خبرنگار تیتر کوتاه در خصوص وضعیت بازار قطعات و لوازم یدکی خودروهای داخلی و قیمت‌های آنها گفت: قطعات و لوازم یدکی خودرو به وفور وجود دارد، و قیمت‌ها هم رقابتی هستند و هر تولید کننده‌ای با هر کیفیتی که قطعات را وارد بازار می‌کند قیمت‌گذاری می‌کند و صد در صد بازار ارز بر این قیمت‌ها تاثیر‌گذار است.
آرش محبی نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه سازان خودروی کشور نیز در مصاحبه با تیتر کوتاه در خصوص بازار قطعات خودروهای چینی گفت: بخشی از قطعات یدکی خودروهای چینی طی قراردادی که خودروسازهای مونتاژ کار داخلی با خود چینی‌ها دارند، به صورت اورجینال از خود چین تامین می‌شوند اما در بازار یدک و بازار آزاد، متاسفانه یک سری قطعات متفرقه قاچاق چینی هم در حال عرضه شدن هستند. برخی افراد به دلیل ارزان تر بودن به سراغ این قطعات بی‌کیفیت و بی‌شناسنامه می‌روند که هم باعث خراب شدن بقیه قطعات خودرو می‌شوند و هم ایمنی و سلامت سرنشینان خودرو را هم تهدید می‌کند. بنابراین اگر خریداران، قطعات را از نمایندگی‌های مجاز خدمات پس از فروش خودروها دریافت کنند حداقل از اصیل بودن قطعات خیالشان راحت است.
وی در رابطه با داخلی‌سازی قطعات خودروهای چینی اضافه کرد که: یک درصد کمی از این قطعات داخلی‌سازی شده‌اند و این میزان با کیفیت اصل و مطلوب ارائه می‌شوند و اگر تعمیرگاه‌های مجاز قطعه ایرانی یا چینی اصل ارائه کنند، از هر حیث خیال سرنشین و دارنده خودرو راحت است.
معضل قطعات بدون استاندارد خودروها
محبی نژاد همچنین در رابطه با وضعیت بازار لوازم یدکی خودروهای داخلی بیان کرد: دو مشکل اساسی در این بازار وجود دارد.اولا اینکه هیچ گونه استانداردی برای قطعات عرضه شده در بازار چه قطعات وارداتی و چه قطعات تولید داخل وجود ندارد. به عبارت دیگر نظارت کیفی روی این عرضه نیست. ما شاهد این هستیم که همه نوع قطعات خودرو اعم از وارداتی از مبادی رسمی ولی غیر استاندارد و بی‌شناسنامه و از رده‌های چندم قطعه سازهای چینی و هندی وارد کشور می‌شود و بسیاری از قطعات هم به صورت قاچاق وارد می‌شوند. مردم هم به دلیل بالا بودن نرخ لوازم یدکی آنها را خریداری کرده و استفاده می‌کنند. بازار قطعات داخلی وضعیت به سامانی ندارد.بسیاری از قطعه سازان داخلی اصطلاحا زیر پله‌ای هستند. این گروه شناسنامه دار نیستند و به صورت غیر مجاز در حال فعالیت هستند و قطعه بی‌کیفیت بدون ردیابی وارد بازار می‌کنند البته طرح شناسایی ردیابی تا حدودی جلوی این مسائل را گرفته است اما هنوز این مشکلات به صفر نرسیده‌اند. البته این طرح مسائلی چه برای تولید‌کننده و توزیع‌کننده و چه برای مصرف‌کننده دارد. در واقع این طرح هنوز پخته نشده است. اما مشتری می‌تواند قطعاتی را که دارای شناسایی ردیابی و سیستم‌های پیگیری چه به صورت کد رهگیری و چه به صورت توزیع در مراکز و تعمیرگاه‌های مجاز، هستند را با خیال راحت استفاده کنند. برآوردها نشان می‌دهد که در کشور ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار قطعه یدکی از مبادی رسمی و بیش از ۲ میلیارد دلار قطعه قاچاق وارد می‌شوند و همینطور بیش از ۴ میلیارد دلار هم تولید قطعه برای بازار یدک در داخل داریم که این هم شامل قطعه سازان شناسنامه دار چه آنهایی که دارای پروانه‌های بهره‌برداری از وزارت صنایع هستند و چه انهایی که مجوز صنفی دارند، می‌شود.آمار دقیق و درستی از قطعات زیر پله‌ای و بی‌شناسنامه نداریم اما بقیه قطعات مورد نیاز بازار را اصطلاحا شکاف بازار را تولیدکنندگان زیر پله‌ای پر می‌کنند.
ساخت قطعات خودروهای خارجی به صرفه نیست
نادر وهاب آقایی، کارشناس خودرو نیز در رابطه با دلایل کمبود قطعات خودروهای چینی گفت: یکی از دلایل کمبود قطعات خودروهای چینی، واردات این قطعات توسط شرکت‌ها به صورت رسمی به سختی انجام می‌شود و معمولا از مبادی غیر رسمی واردات این قطعات را داریم. دوم اینکه برخی شرکت‌ها مثل کرمان خودرو و مدیران خودرو به عنوان نماینده شرکت‌های رسمی به دلیل محدودیت‌های ارزی شاید نتوانند به راحتی واردات قطعات را انجام دهند. سوم این که برخی شرکت‌ها آنقدر تیراژ تولیدشان کم است که برایشان صرفه اقتصادی ندارد که بخواهند این قطعات را بسازند.
وی همچنین درباره وضعیت داخلی‌سازی قطعات خودروهای چینی بیان کرد : شرکتی مانند مدیران خودرو که تنوع تولید دارد، قطعا برایش صرفه اقتصادی ندارد که بخواهد این قطعات را در تیراژ بالا تولید کند. بنابراین اکثرا تامین قطعات به شکل وارداتی صورت می‌گیرد.
وهاب آقایی در پاسخ به سوال تیتر کوتاه مبنی بر اینکه با توجه به ضعف ما در تولید قطعات خودروهای چینی، دلیل حجم بالای این خودروها در داخل کشور چیست، توضیح داد: اینها نافی یکدیگر نیستند. برای قطعه‌سازی خودرو شما باید تیراژ بسیار بالایی داشته باشید مثل میزان قطعاتی که ایران خودرو و سایپا در حال تولیدش هستند. در این صورت است که برای قطعه ساز صرفه اقتصادی دارد و می‌تواند قطعات را تولید کند. در همه جای دنیا به همین صورت است.
عدم حضور ایران در بازار بین‌المللی قطعات خودرو
این کارشناس خودرو همچنین اضافه کرد: قطعه‌سازی ما در بازار بین‌الملل حضور ندارد. پس بنابراین اگر بخواهیم قطعات خودروهای چینی را بسازیم، فقط در داخل کشور استفاده می‌شود که برای این تعداد خودروی چینی در داخل، انجام چنین کاری صرفه اقتصادی ندارد. در حالی که در صورت تولید هم در بازار بین‌الملل قادر به عرضه نیستیم.
وی در پاسخ به این سوال تیتر کوتاه در مورد اینکه به هر حال از کدام مسیر دسترسی به قطعات این خودروها امکان‌پذیر است، گفت: این داستان مرغ و تخم‌مرغ است. ما مشکل تولید قطعات خودرو داریم و قطعه ساز نمی‌تواند تولید کند. پس باید به سراغ واردات برویم که در این خصوص هم محدودیت ارزی داریم. بهترین راه‌حل این است که ( البته در شرایط رقابتی و شرایط بازار آزاد، نه شرایط تحریمی که ما در آن هستیم) خود دولت اقدامی را انجام دهد. دولت می‌تواند در این راستا محدودیت ثبت سفارش و محدودیت ارزی را بردارد و به شرکت‌ها اجازه دهد تا با سرمایه خودشان ثبت سفارش و به دنبال آن واردات قطعه انجام دهند، گمرکی را کاهش دهد تا واردات قطعه تسهیل شود. اما متاسفانه دولت این کار را انجام نمی‌دهد.
سید احمد حسینی، رئیس اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم یدکی خودرو تهران نیز در مصاحبه با تیتر کوتاه در رابطه با بازار قطعات خودروهای چینی گفت: خودروهای جدید وارداتی دارای خدمات پس از فروش هستند بنابراین خود خودروساز و تعمیرگاه‌های مجازشان باید قطعات را وارد کنند اما متاسفانه این کار را انجام نمی‌دهند و گاهی اوقات برای خودشان نوعی بازار سیاه ایجاد می‌کنند. به این دلیل که وقتی یک خودرو وارد می‌شود تا زمانی که در بازار جا بیفتد و قطعات مصرفی آن مشخص شود، در بازار After Market زمان می‌برد اما خودروساز تکلیف دارد که از باب خدمات پس از فروش خود، قطعات را در نمایندگی‌های مجاز تعمیرگاهیش موجود داشته باشد که متاسفانه در حوزه قطعات یدکی خودروهای چینی ما کمتر شاهد آن هستیم.
وی همچنین در خصوص میزان داخلی‌سازی قطعات خودروهای چینی توضیح داد: قطعات خودروهای چینی با کیفیت‌های مختلفی از چین وارد می‌شوند که معمولا برای تولیدکنندگان داخلی مقرون به صرفه نیست نه اینکه تکنولوژی ساخت این قطعات را ما در داخل نداشته باشیم. در داخل چه از نظر تولید و چه از نظر بازرگانی توانایی ساخت و واردات را داریم اما بازار خودروهای چینی بازار امنی برای تولیدکنندگان و وارد‌کنندگان این نوع قطعات خودرو نیست. بازار امن به این معنا که چه تعداد خودروهای چینی وجود دارند و تا چه زمانی وارد می‌شوند. زمانی که شما قطعه یک خودروی چینی را تولید می‌کنید بازار مخاطب آن با خودروهای داخلی و اروپایی متفاوت است. به طور مثال ممکن است یک خودرویی با یک برند چینی و قطعات آن وارد شوند و قطعه مشابه آن هم باز از چین وارد شود و بازار را به بازار ملتهبی تبدیل کند این موضوع باعث نا امنی بازار می‌شود.
عدم نظارت بر کیفیت قطعات خودرو در گمرکات
حسینی در رابطه با میزان کیفیت قطعات خودرو در بازار داخلی گفت: برخی از تولیدکنندگان داخلی اصطلاحا تولیدکنندگان زیر پله‌ای هستند که شناسنامه دار نبوده و نظارتی هم بر آنها وجود نداشته است. سال گذشته با تعاملی که با وزارت صمت داشتیم، بحث صدور پروانه کسب آنها به اتحادیه ما سپرده شد تا از این طریق شناسنامه دار شوند و نظارت بر آنها صورت گیرد. امروز در گام بعدی ما درخواستی داشتیم که مورد تایید معاونت صنایع عمومی وزیر صمت (محمد مهدی برادران) قرار گرفت، که تولیدکنندگان صنفی در استان تهران، استانی شوند و زیر نظر اتحادیه پایتخت قرار گیرند تا نظارتی منسجم و واحد بر آنها وجود داشته باشد. این نظارت برای برخورد با قطعات بی‌کیفیت و تقلبی است که ما در گام اول در دو هفته گذشته ۶ واحد فاقد پروانه کسب را شناسایی کردیم. گام دوم در مورد بحث تخصیص ارز و واردات مواد اولیه است که این مورد دست دولت و وزارت اقتصاد و وزارت صمت است که باید برطرف شود. نکته سوم در داخل برای کالاهای بی‌کیفیت این است که خیلی از کالاها وارداتی هستند و هیچ نظارتی بر آنها نیست و در مبادی ورودی در گمرکات باید از نظر کیفی بررسی شوند که متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد بلکه فقط در گمرک اطالت اسناد این قطعات مورد بررسی قرار می‌گیرد. بنابراین به این صورت قطعات بی‌کیفیت وارد کشور شده و اتحادیه صنفی در مظان اتهام قرار می‌گیرد. اگر در آنجا هم نظارت لازم وجود اشته باشد و تعاملات لازم با اتحادیه‌های صنفی لوازم یدکی خودرو انجام شود، قطعا ما شفافیت بیشتری در بازار عرضه خواهیم داشت و پیرو آن قطعات بی‌کیفیت کمتر در بازار خواهد بود.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم یدکی خودرو در پاسخ به سوال خبرنگار تیتر کوتاه در خصوص علت دپوی خودروهای داخلی در پارکینگ خودروسازان بیان کرد که: بعید میدانم دلیل دپوی این خودروها کمبود قطعات باشد. من فکر نمیکنم که امروزه خودروهای داخلی به دلیل کمبود قطعه در پارکینگ باشند. اگر این طور باشد خط تولید متوقف می‌شود. چطور ممکن است از خط تولید، خودروی کامل، تحویل داده شود اما مشابه همین خودرو به دلیل کمبود قطعه در پارکینگ باشد؟ بنابراین کمبود قطعه دلیل موجهی نیست. خودروساز یا قطعه دارد یا ندارد. چرا برای خط تولید قطعه موجود است اما برای خودروهای موجود در پارکینگ موجود نیست؟
مطالب بیشتر:
